بررسی روند تغییرات فلزات سنگین (سرب و کادمیوم) در آب، بی مهرگان کفزی و ماهی خیاطه alburnoides eichwaldii در رودخانه تجن استان مازندران

آلودگی به فلزات سنگین یکی از مشکلات زیست محیطی عمده در جوامع بشری محسوب می شود. تحقیقات نشان می¬دهد که بسیاری از مواد آلاینده نظیر فلزات سنگین پس از ورود به یک منبع آبی به تدریج در بستر آن به صورت-های گوناگون تجمع یافته و با جذب توسط بی¬مهرگان کف¬زی و انتقال به سطوح غذایی بالاتر، در بدن ماهی¬ها تجمع می¬یابند. این مطالعه به منظور بررسی روند انتقال فلزات سنگین (کادمیوم و سرب) در زنجیره غذایی از آب به بی-مهرگان کفزی و ماهی خیاطه alburnoides eichwaldii (de flippii, 1863) در دو فصل بهار و پاییز در 5 ایستگاه در رودخانه تجن استان مازندران انجام شد. نتایج نشان داد میزان غلظت فلز سرب در آب در فصل بهار در محدوده 0/07 تا 0/175 و در فصل پاییز در حد فاصل 0/102 تا 0/112 میکروگرم بر لیتر بود. همچنین غلظت فلز کادمیوم در فصل بهار حدود 0/048 تا 0/062 و در پاییز 0/040 تا 0/051 میکروگرم بر لیتر بود. بیشترین نوسانات غلظت برای هردو فلز در آب در فصل بهار دیده شد. اما اختلاف معنی¬داری بین میزان این فلزات در فصول و ایستگاه-های مختلف دیده نشد (p>0.05). میزان فلز سرب در بی¬مهرگان کفزی در فصل بهار در حد فاصل 2/27 تا 2/47 و در فصل پاییز در محدوده 1/66 تا 3/25 میکرو گرم بر گرم وزن خشک می¬باشد. میزان غلظت فلز کادمیوم نیز در بی-مهرگان کفزی در محدوده 0/88 تا 0/91 در فصل پاییز و 0/61 تا 0/65 میکروگرم بر گرم وزن خشک در فصل بهار بود. میزان غلظت فلزات سرب و کادمیوم در بی¬مهرگان کفزی در فصول و ایستگاه¬های مختلف، اختلاف معنی¬داری نداشت (p>0.05). بیشترین میزان فلز سرب در بافت عضله ماهی خیاطه با میانگین 2/04 میکروگرم بر گرم وزن خشک در ایستگاه 4 و کمترین میزان سرب در ایستگاه 1 با میانگین 0/471 میکروگرم بر گرم وزن خشک به دست آمد. میزان فلز سرب در ایستگاه اول دارای اختلاف معنی¬داری با ایستگاه پنجم بود .(p<0.05) همچنین بیشترین میزان فلز کادمیوم در عضله ماهی خیاطه در ایستگاه پنجم 0/006 میکروگرم بر گرم وزن خشک و کمترین حد آن 0/002 میکروگرم بر گرم وزن خشک در ایستگاه اول به دست آمد که دارای اختلاف معنی¬داری بود .(p<0.05) در مطالعه حاضر مشخص گردید میزان انباشتگی فلزات سنگین سرب و کادمیوم در بی¬مهرگان کفزی بیشتر از میزان فلز انباشته شده در عضله ماهی خیاطه است (p<0.05). بررسی روند انتقال فلزات سنگین در طول زنجیره غذایی روند معکوسی نشان داده و میزان آنها در بی¬مهرگان کفزی بیشتر از ماهی خیاطه بوده است.